Temat: Wybory Prezydenckie Anno Domini 2025

Podsumowanie

• Osoby o poglądach lewicowych wykazują silniejsze poparcie dla uniwersalnych praw człowieka niż osoby prawicowe. Dotyczy to ogólnego przywiązania do idei praw człowieka​ openglobalrights.org, jak i gotowości do ich obrony w praktyce (np. sprzeciw wobec tortur czy inwigilacji). Różnice te są uwarunkowane m.in. wartościami – lewicowe ideały równości i empatii sprzyjają inkluzywnej postawie, podczas
  gdy prawicowy autorytaryzm i hierarchiczność bywają powiązane z obojętnością lub wrogością wobec pewnych praw ​pmc.ncbi.nlm.nih.gov.
• Istnieją wyraźne różnice co do poszczególnych kategorii praw: Lewica i liberalne centrum mocno bronią praw obywatelskich i politycznych (wolności słowa, zgromadzeń, praworządności) nawet w obliczu kryzysów, podczas gdy prawica częściej dopuszcza ich ograniczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa czy tradycyjnego porządku​ pmc.ncbi.nlm.nih.gov. W sferze praw ekonomicznych i socjalnych lewica uznaje je za fundamentalne (np. traktuje opiekę zdrowotną lub edukację jako prawa, nie przywileje)​ atlasoftodaysworld.org, a prawica jest bardziej sceptyczna wobec takiej interpretacji, akcentując wolny rynek i odpowiedzialność indywidualną. Jeśli chodzi o prawa mniejszości, lewica przoduje w ich wspieraniu (równość niezależnie od orientacji, pochodzenia, wyznania itd.), podczas gdy prawica – zwłaszcza jej skrajne nurty – nierzadko te prawa podważają lub ograniczają​ pewresearch.org​hrw.org.
• Prawa człowieka bywają politycznie selektywnie interpretowane: Badacze zwracają uwagę, że każda orientacja może priorytetyzować inne prawa. Na przykład konserwatyści podkreślają znaczenie indywidualnych wolności zgodnych z ich wizją (prawo do własności, wolność religii większości, prawa „rodziny”), natomiast liberałowie kładą nacisk na wolności osobiste w sferze ekspresji i prywatności, a socjaldemokraci – na prawa społeczne i równość materialną​atlasoftodaysworld.org​atlasoftodaysworld.org. Mimo tych różnic, idea praw człowieka jako całości częściej rezonuje z wartościami lewicowymi, co sprawia, że ruchy prawoczłowiecze są częściej kojarzone z lewicą​ hoover.org​hoover.org.
• Trend populistyczny a prawa człowieka: W ostatnich latach globalnie obserwowany jest wzrost ruchów populistycznych (często prawicowych), które podważają uniwersalne prawa pod hasłami nacjonalizmu i suwerenności. Raporty międzynarodowe ostrzegają, że nacjonalistyczna prawica populistyczna stanowi zagrożenie dla ochrony praw człowieka, zwłaszcza poprzez ataki na niezależne sądownictwo, prawa imigrantów czy mniejszości oraz przez podważanie instytucji międzynarodowych stojących na straży tych praw ​hrw.org. Tym samym podział ideologiczny we współczesnej polityce przekłada się na zróżnicowane podejście rządów do standardów praw człowieka – od rządów progresywnych wdrażających prawa równościowe, po rządy prawicowe ograniczające np. prawa reprodukcyjne czy wolność mediów.

Podsumowując, badania naukowe jednoznacznie wskazują na korelację między lewicową orientacją polityczną a większą troską o prawa człowieka w niemal wszystkich kategoriach tych praw. Orientacja prawicowa z kolei wiąże się ze skłonnością do hierarchizacji praw – ochrony wybranych wartości kosztem innych praw – oraz z niższą wrażliwością na prawa grup mniejszościowych czy socjalnych. Warto przy tym zauważyć, że choć różnice te są ugruntowane w wielu krajach i potwierdzone badaniami, to jednak istnieją też obszary potencjalnej zgody: np. większość społeczeństw, bez względu na podziały partyjne, deklaruje przywiązanie do podstawowych wolności i godności ludzkiej​ hks.harvard.edu​hks.harvard.edu. Kluczem pozostaje więc ciągłe dialogowanie ponad podziałami, by język praw człowieka – określany mianem „uniwersalnego języka moralności” – nie był postrzegany jako wyłączna domena którejkolwiek ze stron sporu politycznego ​hoover.org​hoover.org.

Źródła: Przegląd opracowano na podstawie recenzowanych artykułów naukowych z dziedziny psychologii politycznej i nauk politycznych (m.in. Political Psychology, Journal of Social Issues) oraz raportów instytucji badawczych i organizacji praw człowieka (m.in. Pew Research Center, Human Rights Watch, OpenGlobalRights). Konkretne dane i cytaty pochodzą ze wskazanych źródeł bibliograficznych​ openglobalrights.org​pmc.ncbi.nlm.nih.gov​ pewresearch.org i innych uwzględnionych w tekście powyżej.