Pisownia łączna i rozłączna
Łącznie piszemy:
a) partykuły (np. dajże, tenże)
b) niektóre wyrażenia przyimkowe (np. dopóki, naprawdę, niespełna, pośród, wokół, wskutek, zanadto, zanim, zewsząd)
Łącznie piszemy wyraz pół jako składnik wyrazu złożonego:
a)rzeczowniki (np. półbuty, półcień, półczłowiek, półkula)
b)czasowniki (np. półklęcząc, półleżąc)
c)przysłówki (np. półdarmo, półgłosem)
d)liczebniki zaimkowe (np. półtrzecia, półpiąta)
e)z przyimkiem ‘w’ gdy wyrażenie „wpół” znaczy:
– w pasie (np. objął ją wpół)
– na połowę (np. zgiąć arkusz wpół)
– niezupełnie (np. Patrzyła na wpół drwiąco)
– moment w połowie między dwiema pełnymi godzinami, np. Rozpoczyna wykłady wpół do ósmej
Rozdzielnie piszemy wyraz pół, gdy:
a) pół jest zwykłym liczebnikiem ułamkowym, a towarzyszący rzeczownik występuje w dopełniaczu, np. pół biedy, pół dnia, pół godziny
b) występujące w zdaniu dwa wyrazy z cząstką pół służą określeniu jednego pojęcia, czyli nazwaniu jednego procesu, cechy, np. pół zabawa, pół nauka; pół kpiąco, pół poważnie)
c) przyimki „do, na, o, od, po, przez, przy, za” (np. na pół, do pół, po pół)
d) wyrażenie przyimka ‘w’ z liczebnikiem ‘pół’ ( w pół ) znaczy „w połowie” (np. przerwać w pół słowa)
Łącznie piszemy wyrazy z przedrostkami:
a)rodzimymi (np. bezosobowy, dosłowny, nasenny, okołoziemski, zaskórny)
b)obcymi (np. amoralny, arcydzieło, wicedyrektor, superwizja)
Łącznie piszemy nie-:
a) z rzeczownikami (np. niespełnienie, niewola, nieużytki, niewierność, nieżyczliwość, niezgoda)
b) z przymiotnikami (np. niedobry, niemiła, niespokojny, niezdrowy)
c) z przysłówkami pochodzącymi od przymiotników (np. niedobrze, niemiło, niespokojnie, niezdrowo)
d) z bezokolicznikami typu: niedomagać, niedowidzieć, niepokoić, niewolić
e) z imiesłowami przymiotnikowymi użytymi w funkcji przymiotnika (np. niedokonany, niedoceniony, niepalący, nieumiejący)
Rozdzielnie piszemy nie-:
a) z czasownikami (np. nie dostałem, nie gadaj, nie udawaj, nie wiedziałem)
b) z bezokolicznikami (np. nie chcieć, nie myśleć, nie prać)
c) z imiesłowami przysłówkowymi nieodmiennymi, imiesłowami przymiotnikowymi czynnymi i biernymi – jeśli imiesłów taki użyty jest wyraźnie w znaczeniu czasownikowym (np. nie czekając, nie zrobiwszy, nie pijący)
d) z liczebnikami i zaimkami (np. nie cztery, nie pięćset, nie ty, nie moja, nie twój)
wyjątki: niejeden, nieco, niejaki, niektóry, nieraz, nieswój, niezbyt;
e) z przysłówkami, które nie pochodzą od przymiotników (np. nie bardzo, nie całkiem, nie jutro, nie tylko)
wyjątki: niezbyt, nieraz, niebawem
f) z przyimkami i partykułami (np. nie do nas, nie lada okazja)
g) z wyrazami o znaczeniu czasownikowym lub użytymi w funkcji orzeczenia (np. nie można, nie wolno, nie brak, nie należy)
Łącznie piszemy cząstki : - bym, -byś, -by, -byście, - byśmy:
a) z osobowymi formami czasownika (np. chodziłby, czytałbym, pisałabyś, pomyślałybyście, nosilibyśmy)
b) ze spójnikami i partykułami (np. aby, ażebyśmy, czyżbyście, obyśmy, toteżby)
c) po nieosobowych formach czasownika (np. marzyć by, pragnąć byście, zbić byśmy)
d) po zaimkach (np. jak byśmy, skąd bym)
e) po innych częściach mowy (np. daleko bym, może byśmy)
Rozdzielnie piszemy:
a) wyrażenia przyimkowe (np. beze mnie, do widzenia, przede wszystkim, na przemian, za mąż)
b) wyrażenia zaimkowe (np. co dzień, co najmniej, tym bardziej)
=> Pisownia rozdzielna z przymiotnikami, jeżeli konstrukcja oznacza przeciwstawienie, np.:
nie łatwy, ale trudny; nie rozsądny, lecz bezmyślny.
